หลวงอำนาจนรารักษ์ (ยกกวด ตัณฑเวส)

หลวงอำนาจนรารักษ์  (ตันกวด  ตัณฑเวส)

หลวงอำนาจนรารักษ์  (ตันกวด ตัณฑเวส)  เป็นบุคคลสำคัญของจังหวัดภูเก็ต  ด้วยเป็นผู้ทำให้เกิดประเพณีกินผักหรือประเพณีกินเจที่สมบูรณ์แบบขึ้นในจังหวัดนี้  และประเพณีนี้ได้รับความสนใจจากบุคคลทั่วไป ทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศ  ตลอดจนผู้ที่อาศัยอยู่ในจังหวัดภูเก็ตและจังหวัดใกล้เคียง  ทั้งที่เป็นคนจีนและคนไทยต่างก็เข้าร่วมในประเพณีนี้เพิ่มจำนวนมากขึ้นๆ ทุกปี  จนกลายเป็นประเพณีที่สำคัญของจังหวัดภูเก็ตในปัจจุบัน

หลวงอำนาจนรารักษ์เดิมชื่อนายกวด หรือยกกวด แซ่ตัน เรียกเป็นตันควด  หรือ ตันยกกวด  ถือกำเนิดที่ตำบลหล่วนแจ้  อำเภอตั้งฮั่ว  จังหวัดจ่วนจิ้ว  มณฑลฮกเกี้ยน  ประเทศจีน  เมื่อวันขึ้น  ๘  ค่ำ  เดือน  ๑๒  ปีจอ  พ.ศ.๒๓๙๑ ตรงกับรัชกาลฮ่องเต้เต้ากวง แห่งราชวงศ์ชิง ได้รับการศึกษาพออ่านออกเขียนได้

อาชีพเดิมของหลวงอำนาจนรารักษ์ ทำไร่ทำนาอยู่ที่บ้านเกิดในประเทศจีนจนกระทั่งอายุบรรลุนิติภาวะแล้วจึงแต่งงานและได้บุตรเป็นหญิง  ๑  คน  ในที่สุดภรรยาถึงแก่กรรม  ท่านจึงได้ลงเรือจากประเทศจีนมาประเทศไทย  ตอนนั้นอายุได้ประมาณ  ๒๓  ปี  มาอยู่ที่ตำบลกะทู้  อำเภอกะทู้  จังหวัดภูเก็ต

เมื่อนายตันควดมาอยู่ที่ตำบลกะทู้ครั้งแรก  มีอาชีพในการทำเหมืองแล่น  ซึ่งเป็นเหมืองที่เคลื่อนที่อาศัยน้ำตามธรรมชาติ  มีกำไรพอสมควร  ต่อมาก็ได้แต่งงานใหม่กับนางสาวยกเหลียน  ซึ่งเป็นคนจีนที่เกิดในประเทศไทย  ต่อมาอีกได้เปลี่ยนกรรมวิธีการทำเหมืองจากเหมืองแล่นมาเป็นเหมืองหาบ  ทำให้มีกำไรมากขึ้นมีคนงานเป็นร้อยๆคน  ฐานะทางเศรษฐกิจดีขึ้นเรื่อยๆ  จนกระทั่งเป็นคนร่ำรวยคนหนึ่ง

ในสมัยพระบาทสมเด็จฯพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว  ได้จัดให้มีการปกครองโดยมีกำนันประจำตำบลขึ้น  นายตันควดหรือตันยกกวดในฐานะที่เป็นคนมีฐานะดี และมีคนงานในเหมืองเป็นจำนวนมากประกอบกับเป็นคนเคร่งครัดในศาสนามีศีลธรรม  มีความยุติธรรม  มีคุณธรรมประจำใจ  เป็นที่นับหน้าถือตาของคนในตำบลกะทู้และจังหวัดภูเก็ต  จึงได้รับการแต่งตั้งเป็นกำนันตำบลกะทู้  และเป็นกรมการเมืองภูเก็ตในเวลาต่อมา

ครั้งหนึ่ง  พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จมณฑลภูเก็ตกำนันตันกวดซึ่งมีตำแหน่งเป็นกรมการเมือง ได้เป็นผู้ถวายการต้อนรับในอำเภอกะทู้  โดยเฉพาะบริเวณน้ำตกกะทู้  มีการประดิษฐ์เครื่องมือเครื่องใช้ในการรับเสด็จเป็นอย่างดี  เช่น  จาน  ชาม  ช้อน  ส้อม  หม้ออุ่นข้าว  ฯลฯ  ล้วนแต่ประดิษฐ์จากไม้ไผ่  ตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมา  กำนันตันกวดก็ได้รับพระราชทานนามสกุลจากรัชกาลที่๖ว่า  “ตัณฑะเวส” ใช้ภาษาอังกฤษว่า Tandavesa เป็นลำดับที่ ๓๒๑๕  และในฐานะที่กำนันตันกวดช่วยเหลือทางราชการด้วยดีตลอดมา  ได้เสียสละเพื่อส่วนรวมอย่างแท้จริงคนหนึ่ง  รัชกาลที่๖จึงโปรดเกล้าฯ  แต่งตั้งให้เป็น  “หลวงอำนาจนรารักษ์”  ตั้งแต่วันที่  ๕  กันยายน  พ.ศ.  ๒๔๕๖ 

หลวงอำนาจนรารักษ์เป็นผู้ที่มีเมตตาธรรมต่อคนทั่วไป  ตลอดจนคนพลัดบ้านพลัดเมืองที่เข้าไปอยู่ในตำบลของท่าน  ท่านจะรับเลี้ยงโดยไม่คิดเงินทองใด  ๆ  ทั้งสิ้น  บางคนอยู่เป็นสิบ ๆ ปี  จึงจะมีงานทำแล้วแยกตัวไป  บางคนก็ได้จัดการแต่งงานให้  และหากใครมีเรื่องขึ้นโรงขึ้นศาลหรือมีผู้ต้องการนายประกัน  หลวงอำนาจนรารักษ์จะรับเป็นนายประกันให้ทุกคน  เวลาหลวงอำนาจนรารักษ์จะไปไหนมาไหน  ก่อนจะขึ้นรถยนต์ส่วนตัวจะแจกเงินแก่ผู้ที่เข้ามาขอเป็นปกติ  และจะมีผู้เข้าไปขอเป็นประจำมิได้ขาด

หลวงอำนาจนรารักษ์ เคยเป็นหัวหน้าพรรถการเมืองของจีนที่กะทู้  ชื่อ  “พรรคจินหิ้น”  ซึ่งสามารถสร้างความสัมพันธ์อันดีกับ  “พรรคเคี่ยนเต็ก”  ที่ตั้งอยู่ในตัวเมืองภูเก็ตได้  เพราะพรรคการเมืองของจีนในมณฑลภูเก็ตนี้เคยทะเลาะวิวาทกันตลอดมา  โดยฝ่ายหนึ่งเข้าข้างกษัตริย์  อีกฝ่ายหนึ่งเข้าข้างฝ่ายปฏิวัติของประเทศจีน  แม้จะมาอยู่ในประเทศไทยแล้วก็ยังมีความยึดถืออยู่  เคยมีการรบพุ่งและมีการฆ่ากันตายลงเป็นจำนวนมาก  คนไทยรู้จักในนามของกบฏ  “อั้งยี่”  แต่ตอนหลังด้วยความสามารถของหลวงอำนาจนรารักษ์  เมื่อเป็นหัวหน้าพรรคจินหิ้นแล้วก็ได้แก้ปัญหาจนไม่มีเรื่องราวอะไรที่รุนแรงเกิดขึ้นอีกเลย  เพราะได้ใช้หลักธรรมเข้าประสานทั้ง  ๒  ฝ่าย  จนเป็นที่เข้าใจกัน  และทั้ง  ๒  ฝ่ายตั้งหน้าตั้งตาทำมาหากินด้วยความสงบสุขตลอดมา

สมัยที่หลวงอำนาจนรารักษ์ยังอยู่ที่ตำบลกะทู้จะเกิดไฟไหม้และเกิดโรคภัยเป็นประจำทุกปี  มีคนล้มตาย  เจ็บไข้ได้ป่วยแต่ละปีไม่น้อย  มีอยู่คราวหนึ่งคณะงิ้วซึ่งเดินทางจากประเทศจีน มาแสดงที่กะทู้เป็นเวลานาน  (เพราะกะทู้เป็นชุมชนที่มีชาวจีนอยู่เป็นจำนวนมาก)  งิ้วคณะนี้แสดงจนลืมภารกิจอื่น ๆ  จนมีคนในคณะล้มป่วยลง  ต่อมานึกขึ้นได้ว่าถึงเวลาถือศีลกินเจแล้วยังมิได้ทำ  เมื่อวันขึ้น  ๑  ค่ำ  เดือน  ๙  คณะงิ้วทุกคนก็ถือศีลกินเจหรือกินผักไปจนกระทั่งวันขึ้น  ๙  ค่ำ  เดือน  ๙  รวม  ๙  วัน  ๙  คืน  เพื่อเป็นสิริมงคลอันทำให้ปราศจากโรคภัยไข้เจ็บ  หลวงอำนาจนรารักษ์พร้อมด้วยประชาชนในตำบลกะทู้หลายคน ได้ร่วมพิธีกินเจกับคณะงิ้วครั้งนี้ด้วย

หลังจากถือศีลกินเจในคราวนั้นแล้ว หลวงอำนาจนรารักษ์ได้ปรารภกับคณะงิ้วและประชาชนว่า  การกินเจหรือกินผักนี้ดี  ทำให้สุขภาพแข็งแรง  ประชาชนไม่เจ็บป่วย  เรื่องร้ายต่างๆ  จากอัคคีภัยและโจรภัยก็จะไม่มี  น่าจะจัดให้มีเป็นประจำทุกๆ ปี  แต่คนในคณะงิ้วแจ้งว่า  ถ้าจะให้มีการกินเจหรือกินผักให้ถูกต้องตามหลักของจีนแล้ว  จะต้องไปเอาขี้เถ้าของธูปที่จีนเรียกว่า  “เหี่ยวเอี๊ยน”  มาจากมณฑลกังไสในประเทศจีน  หลวงอำนาจนรารักษ์จึงรับสมัครผู้อาสาไปเอา  “เหี่ยวเอี๊ยน”  จากประเทศจีน  ปรากฏว่ามีคนจีนซึ่งเป็นคนงานในเหมืองคนหนึ่งเป็นผู้รับอาสา  ทุกคนก็ได้เสียสละเงินให้กับผู้รับอาสานั้นเป็นจำนวนมาก  ส่วนหลวงอำนาจนรารักษ์เองว่าจ้างเรือสามหลักให้  ๑  ลำ

ผู้อาสาเดินทางไปประเทศจีน  ๓  ปี  ก็กลับมาภูเก็ต  จอดเรือไว้ที่สะพาน  (สะพานหินปัจจุบัน)  แล้วรีบไปบอกหลวงอำนาจนรารักษ์  พอหลวงอำนาจนรารักษ์ทราบข่าว ก็จัดกำลังคนเป็นจำนวนมากเพื่อแห่ไปรับ  “เหี่ยวเอี๊ยน”  ไปไว้ที่ศาลเจ้ากะทู้  พอกินเจกินผักกันครบ  ๙  วัน  ๙  คืนแล้วจึงนำเหี่ยวเอี๊ยมไปลอยน้ำที่สะพานหิน  เพื่อเป็นการส่งกลับ  การแห่พระส่งพระก็เกิดขึ้นอย่างสมบูรณ์แบบตั้งแต่บัดนั้นจนกระทั่งบัดนี้ พรรคการเมืองของจีน  ๒  พรรคก็ค่อยๆ  สลายไปๆ  เพราะคนจีนทั้ง  ๒  พรรคค่อยๆ เข้าใจกัน  ซึ่งเกิดจากการเข้าร่วมประเพณีกินเจในตอนหลังอย่างทั่วหน้า

อั่งหม่อหลาวที่ถนนดีบุก อำเภอเมืองภูเก็ต

เกียรติคุณของหลวงอำนาจนรารักษ์ นอกจากเป็นผู้ริเริ่มประเพณีการกินผักหรือกินเจในจังหวัดภูเก็ตที่สมบูรณ์แบบแล้ว  ยังเป็นคนใกล้ชิดของพระยารัษฎานุประดิษฐ์ ฯ  (คอซิมบี้)  ด้วย  ได้ให้ความร่วมมือในด้านต่างๆ ตลอดจนบริจาคเงินทองและสิ่งของเพื่อช่วยพัฒนาภูเก็ตในยุคต้นๆ เป็นอย่างดี  เช่น  ได้บริจาคที่ดินจำนวนหนึ่ง  เพื่อตัดทางไปยังหาดป่าตองในสมัยนั้น  ปัจจุบันเป็นถนนถาวร  และหาดป่าตองก็เป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่รู้จักกันทั่วโลก

บ้านของหลวงอำนาจนรารักษ์เดิมอยู่บ้านเลขที่  ๘  หมู่ที่  ๓  ถนนวิชิตสงคราม  ตำบลกะทู้  อำเภอกะทู้  จังหวัดภูเก็ต  ต่อมาได้สร้างบ้านหลังใหญ่อีกหลังหนึ่งอยู่ในตัวเมืองภูเก็ต  บ้านเดิมที่กะทู้  ปัจจุบันนายประสิทธิ์  ตันฑเวส  อาศัยอยู่พร้อมด้วยครอบครัวซึ่งหลวงอำนาจนรารักษ์เองภายหลังได้อาศัยอยู่ในตลาดภูเก็ต  ปัจจุบันบ้านทั้ง  ๒  แห่งยังอยู่ในสภาพใช้การได้เป็นสิ่งก่อสร้างแบบเก่าแก่ที่ยังเหลืออยู่ในจังหวัดภูเก็ตซึ่งมีจำนวนไม่มากนัก

หลวงอำนาจนรารักษ์มีบุตรธิดา  ๗  คน  คือ  นายจิ้นซุ่น  ตันฑเวส  นางกิ้มเต้า  แก้วเกตุ  นายจิ้นเซี้ยง  ตันฑเวส  นางกิ้มเห้ว  รัฐบุตร  นางจิ้นห้อง  ตันฑเวส  นางกิ้มเค่ง  ณ  ระนอง  และนายจิ้นหิ้น  ตันฑเวส  สำหรับนายจิ้นหิ้น  บุตรคนสุดท้อง  ได้รับตำแหน่งกำนันสืบต่อมาบุตรคนอื่นๆ ก็มีลูกหลานซึ่งมีฐานะตำแหน่งหน้าที่ที่สำคัญในจังหวัดภูเก็ตก็มี

หลวงอำนาจนรารักษ์ถึงแก่กรรมเมื่ออายุ  ๘๔  ปี  สุสานของท่านอยู่ใกล้ๆ กับทางไปหาดป่าตอง  ผลงานที่ท่านสร้างไว้  โดยเฉพาะการริเริ่มประเพณีกินเจนั้น  ทำให้คนรุ่นหลังยังเอ่ยถึงนามของท่านสืบมา

คัดลอกและปรับปรนจาก  :

พัฒน์ จันทร์แก้ว (๒๕๓๓) “หลวงอำนาจนรารักษ์(ตันควด ตัณฑเวทย์)” ภูเก็จ’๓๓ หน้า ๙๒- ๙๔ (หนังสือที่ระลึกการแข่งขันกีฬาเยาวชนแห่งชาติ ครั้งที่ ๖ จังหวัดภูเก็ต ๒๕ – ๓๐ มีนาคม ๒๕๓๓) กองประชาสัมพันธ์การแข่งขันกีฬาเยาวชนแห่งชาติ ครั้งที่ ๖ จังหวัดภูเก็ต

หมายเหตุ

นามสกุลพระราชทาน

นามสกุลเลขที่  ๓๒๑๕  นามสกุล  ตัณฑะเวส  นามสกุลอักษรโรมัน  Tandavesa  พระราชทาน  หลวงอำนาจนรารักษ์ (ยกกวด) แส้ตัน

27/6/16

(๒๗ มิถุนายน  ๒๔๕๙)

***