พระเวชกิจพิศาล (เจิม ดิลกแพทย์)

พระเวชกิจพิศาล  (เจิม  ดิลกแพทย์)

โรงพยาบาลวชิระภูเก็ตแต่เดิมคือโรงพยาบาลเมืองภูเก็ต  เริ่มต้นจากการขออนุญาตจัดตั้งโรงพยาบาลของเจ้าหมื่นเสมอใจราช  (ทองดี โชติกเสถียร)  ข้าหลวงหัวเมืองฝ่ายทะเลตะวันตก  เมื่อปลายปี  พ.ศ.  ๒๔๓๗  และได้รับอนุมัติจากรัฐบาลในปีต่อมา  แต่ในระยะแรก ๆ  นั้นโรงพยาบาลเมืองภูเก็ตยังขาดงบประมาณที่จะใช้ซื้อเครื่องมือแพทย์ และยารักษาโรค  รวมทั้งขาดหมอด้วย  ในระยะแรกๆ  นั้น  ไม่มีหมอชาวไทยเลย  เป็นแต่หมอชาวต่างประเทศ  เช่น  หมอแอมเมอร์ซึ่งเป็นมิชชันนารี  หมอแบกซ์  หมอปีเดน  หมอคนไทยซึ่งเป็นแพทย์ชั้นหนึ่งคนแรกของเมืองภูเก็ต  คือ  พระเวชกิจพิศาล  (เจิม  ดิลกแพทย์)  ได้มาดำรงตำแหน่งเป็นผู้อำนวยการโรงพยาบาลสุขาภิบาลจังหวัดภูเก็ต  (ชื่อเรียกในสมัยนั้น)  ซึ่งขณะนั้นตั้งอยู่  ณ  บริเวณหน้าวัดโฆษิตวิหาร  ในปี  พ.ศ.  ๒๔๕๙  โดยทางกระทรวงมหาดไทยเป็นผู้ส่งมา

ประวัติการเข้ามาสู่จังหวัดภูเก็ตของหลวงเวชกิจพิศาลนี้มีอยู่ว่า  ในสมัยนั้นที่จังหวัดภูเก็ตได้มีบรรดาชาวต่างประเทศเข้ามาอาศัยอยู่หลายคน  ซึ่งส่วนมากมาดำเนินกิจการทางด้านเหมืองแร่  ชาวต่างประเทศเหล่านี้ได้ร้องเรียนไปยังทางราชการในพระนคร  อ้างว่ามีความเดือดร้อนในด้านการรักษาพยาบาล  เพราะในขณะนั้นภูเก็ตยังไม่มีแพทย์  (ชั้นหนึ่ง) ขอให้ทางราชการได้พิจารณาจัดส่งแพทย์ต่างประเทศให้มาประจำ  ทางราชการก็ได้ส่งหมอแอมเมอร์มา  ต่อมาเมื่อหมอแอมเมอร์กลับไป  ทางราชการก็ได้ส่งหมอแบกซ์มาแทน  และในปี  พ.ศ.  ๒๔๕๙  ก็ได้ส่งพระเวชกิจพิศาล  ซึ่งในขณะนั้นเป็นผู้ช่วยผู้อำนวยการโรงพยาบาลศิริราช และเป็นผู้ปกครองโรงพยาบาลศิริราชของโรงเรียนราชแพทยาลัยมาอีกคนหนึ่ง โดยให้มาในตำแหน่งผู้อำนวยการโรงพยาบาลสุขภิบาลจังหวัดภูเก็ต  จึงนับได้ว่าพระเวชกิจพิศาลเป็นแพทย์ชั้นหนึ่งคนไทยคนแรกของจังหวัดภูเก็ต  ดำเนินการรักษาพยาบาลร่วมกับหมอแบกซ์ การรักษาพยาบาลในขณะนั้นก็เป็นการรักษาพยาบาลอย่างธรรมดา  ไม่มีการรักษาพยาบาลที่นอกเหนือไป  เช่นการผ่าตัด

มีเหตุการณ์ที่ทำให้พระเวชกิจพิศาล กลายเป็นที่ยอมรับของชาวต่างประเทศในจังหวัดภูเก็ต  ก็คือพระเวชกิจพิศาลแสดงความสามารถในการผ่าตัดคนไข้ที่ป่วยเป็นแผลเรื้อรังที่เท้า อันเนื่องจากอุบัติเหตุเป็นผลสำเร็จ  โดยที่หมอแบกซ์ไม่เห็นด้วย  ตั้งแต่นั้นมาความคิดเห็นระหว่างหมอแบกซ์กับพระเวชกิจพิศาลจึงขัดแย้งกัน  ต่อมาหมอแบกซ์กลับ  ทางราชการได้ส่งหมอบีเดนมาแทน  แต่มาในฐานะที่ปรึกษาเท่านั้น  และอยู่ได้ไม่นานก็กลับ  ตั้งแต่นั้นก็ไม่มีหมอชาวต่างประเทศมาอีก  เพราะว่าพระเวชกิจพิศาลได้รับการยอมรับจากชาวต่างประเทศที่อยู่ในจังหวัดภูเก็ตแล้ว

เมื่อปี  พ.ศ.  ๒๔๖๐  พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จพระราชดำเนินมาจังหวัดภูเก็ต  พระองค์ทรงเห็นว่าโรงพยาบาลที่เป็นอยู่ในขณะนั้นอยู่ในสภาพที่เล็กและมีอาณาเขตน้อย  ไม่เหมาะกับบ้านเมือง  ทรงให้เลือกสถานที่ใหม่  โดยใช้สถานที่เชิงเขารังซึ่งเป็นที่ตั้งของโรงพยาบาลในขณะนี้  ได้พระราชทานเงินจำนวนหนึ่งไว้ให้และพระราชทานนามโรงพยาบาลใหม่ว่า  “โรงพยาบาลวชิระภูเก็ต”  พระเวชกิจพิศาล จึงได้นำเงินก้อนที่ได้รับพระราชทานมาดำเนินการก่อสร้าง  โดยสร้างตึกอำนวยการก่อน  แล้วรื้อโรงพยาบาลเก่ามาก่อสร้างตึกต่างๆ จึงนับได้ว่าพระเวชกิจพิศาล เป็นผู้ดำเนินการก่อสร้างโรงพยาบาลวชิระภูเก็ตนี้เป็นบุคคลแรกและในเวลาต่อมามีคหบดีบางท่านได้มีจิตศรัทธาบริจาคเงินสร้างตึกพิเศษรับคนไข้เป็นหลังๆ ขึ้นอีก

พระเวชกิจพิศาลได้เอาใจใส่ดูแลสร้างความเจริญให้แก่โรงพยาบาลจนเป็นที่นิยมและไว้วางใจจากพ่อค้าประชาชน  ท่านจึงอยู่มาเรื่อยๆ  จนกระทั่งได้ออกมาตั้งร้าน  ชื่อ  “เวชกิจวโรสถ”  และยึดเอาจังหวัดภูเก็ตเป็นภูมิลำเนาจนสิ้นชีวิต

ในปี  พ.ศ.  ๒๔๖๑  ทางราชการได้ให้ภูเก็ตเป็นที่ตั้งของกองร้อยเสือป่าของ  ๗  จังหวัดภาคใต้  แต่เนื่องจากไม่มีพลพยาบาลประจำกองร้อย  พระเวชกิจพิศาลจึงได้เปิดการอบรมพลพยาบาลขึ้น  โดยให้แต่ละจังหวัดจัดส่งคนมาอบรมจังหวัดละ  ๒  คน  กำหนดระยะเวลาอบรม  ๒  ปี  อบรมเสร็จก็จะได้รับการบรรจุเป็นพลพยาบาลประจำกองร้อยเสือป่า  นับได้ว่าพระเวชกิจเป็นคนแรกที่ให้กำเนิดพลพยาบาล

ในปี  พ.ศ.  ๒๔๖๗  ทางภูเก็ตได้เกิดโรคระบาดขึ้นครั้งใหญ่  คือ  โรคฝีดาษบรรดาผู้คนล้มตายลงเป็นจำนวนมากพระเวชกิจพิศาลได้พยายามให้การรักษาอย่างสุดความสามารถ  และในที่สุดก็สามารถปราบโรคระบาดอันร้ายแรงนี้ได้สำเร็จ

อำมาตย์ตรี  พระเวชกิจพิศาล  (เจิม  ดิลกแพทย์)  เกิดวันที่  ๘  พฤษภาคม  พ.ศ.  ๒๔๒๙  ที่ตำบลบางกะปิ  อำเภออินทรบุรี  จังหวัดสิงห์บุรี  เป็นบุตรนายคิ้ม  นางผัน  ดิลกแพทย์

ได้รับการศึกษาเบื้องต้นที่โรงเรียนปทุมคงคา  จากนั้นศึกษาวิชาการแพทย์ที่โรงเรียนราชแพทยาลัย  ได้ประกาศนียบัตรประโยคแพทย์  เมื่อ  พ.ศ.  ๒๔๕๐  จากนั้นก็เข้ารับราชการตำแหน่งแพทย์ฝึกหัดโรงเรียนราชแพทย์  สังกัดกรมศึกษาธิการ  กระทรวงธรรมการ บรรจุเป็นแพทย์ประจำโรงเรียนราชแพทย์ในปี  พ.ศ.  ๒๔๕๑  เป็นแพทย์ผู้ฝึกหัดหรือครูแพทย์ฝึกหัดชั้นที่  ๑  โรงเรียนราชแพทย์  พ.ศ.  ๒๔๕๗  เป็นผู้ปกครองโรงเรียนศิริราชพยาบาลของโรงเรียนราชแพทยาลัย

๑๕  มกราคม  ๒๔๕๙  ย้ายไปรับราชการกระทรวงมหาดไทย  ตำแหน่งผู้อำนวยการโรงพยาบาลสุขาภิบาลจังหวัดภูเก็ต  จนกระทั่งปี  พ.ศ.๒๔๗๐  ได้ลาออกจากราชการ  ตั้งร้านตรวจรักษาโรคและจำหน่ายยา  ชื่อร้าน  “เวชกิจวโรสถ” ที่ถนนเยาวราช อำเภอเมือง ภูเก็ต

ได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นขุนเวชกิจพิศาล  เมื่อวันที่  ๑๔  ธันวาคม  ๒๔๕๓

ได้รับพระราชทานยศเป็นรองอำมาตย์โท  เมื่อวันที่  ๗  สิงหาคม  ๒๔๕๔ 

ได้รับบรรดาศักดิ์เป็นหลวงในราชทินนามเดิม  เมื่อวันที่  ๑๗  พฤษภาคม  ๒๔๕๖ 

ได้รับพระราชทานยศเป็นรองอำมาตย์เอก  เมื่อวันที่  ๒๘  ธันวาคม  ๒๔๖๔ 

ได้รับพระราชทานยศเป็นรองอำมาตย์ตรี  เมื่อวันที่  ๖  มีนาคม  ๒๔๕๘

เครื่องราชอิสริยาภรณ์และเหรียญที่ได้รับ  ได้แก่  เหรียญบรมราชภิเศก  เข็มไอยราพตเสือป่า  มงกุฎสยามชั้นที่  ๕  (เบญจมาภรณ์มงกุฎไทย)  ช้างเผือกชั้นที่  ๕  (เบญจมาภรณ์ช้างเผือก)  และเหรียญบรมราชภิเศกเงิน

อำมาตย์ตรี  พระเวชกิจพิศาล  (เจิม ดิลกแพทย์)   มีบุคคลหนึ่งที่ทรงไว้ซึ่งจรรยาแพทย์ที่สมบูรณ์  เพียบพร้อมไปด้วยความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ต่อผู้ที่ตกทุกข์ได้ยาก  ชอบเสียสละเพื่อกิจการงานอันเป็นประโยชน์ต่อส่วนรวม  มีจิตใจฝักใฝ่ทางศาสนาและให้ความช่วยเหลือในด้านศาสนกิจเป็นประจำเรื่อยมา  เป็นบุคคลหนึ่งที่เริ่มก่อตั้งพุทธสมาคมจังหวัดภูเก็ตขึ้น  และได้ดำรงตำแหน่งนายกสมาคมเรื่อยมา

พระเวชกิจพิศาล  (เจิม  ดิลกแพทย์)  ใช้เวลาชีวิตส่วนใหญ่อยู่ที่จังหวัดภูเก็ตกระทำกิจการงานอันเป็นประโยชน์ให้กับชาวภูเก็ตหลายต่อหลายชิ้น  จึงกล่าวได้ว่า  พระเวชกิจพิศาล  (เจิม  ดิลกแพทย์)  เป็นบรรพชนคนสำคัญคนหนึ่งของเมืองภูเก็ต  โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเป็นผู้บุกเบิกในด้านสาธารณสุขและโรงพยาบาลวชิระภูเก็ต

คัดลอกจาก  :

พระเวชกิจพิศาล (เจิม ดิลกแพทย์) (๒๕๓๓) ภูเก็จ’๓๓ หน้า ๑๐๘ – ๑๑๐ (หนังสือที่ระลึกการแข่งขันกีฬาเยาวชนแห่งชาติ ครั้งที่ ๖ จังหวัดภูเก็ต ๒๕ – ๓๐ มีนาคม ๒๕๓๓) กองประชาสัมพันธ์การแข่งขันกีฬาเยาวชนแห่งชาติ ครั้งที่ ๖ จังหวัดภูเก็ต