พระทอง ( พระผุด )

        พระทอง หรือ พระผุด เป็นพระพุทธรูปที่ช่างได้ปั้นเพียงครึ่งองค์ เพื่อแสดงว่าผุดขึ้นมาจากพื้นดิน เป็นพระพุทธรูปที่คนภูเก็ตและใกล้เคียงให้ความเคารพ ถือว่าเป็นพระศักดิ์สิทธิ์องค์หนึ่ง

        พระทอง ประดิษฐานอยู่ที่วัดพระทอง บ้านนาใน หมู่ที่ ๗ ตำบลเทพกระษัตรี อำเภอถลาง จังหวัดภูเก็ต วัดพระทองเดิมเป็นทุ่งกว้างมีลำคลองเรียกว่าคลองบางใหญ่ ที่มีต้นน้ำอยู่เขาพระแทว ไหลผ่านบ้านบ่อกรวด บ้านนาใน บ้านดอนออกทะเลพัง

        จากตำนานได้กล่าวไว้ในจดหมายเหตุประพาสหัวเมืองปักษ์ใต้ ร.ศ. ๑๒๘ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ( องค์การค้าของคุรุสภา : ๒๕๐๖ หน้า ๙๔ – ๙๕ ) ว่า “นอกจากสิ่งที่เกี่ยวข้องกับท้าวเทพกษัตรีย์ยังมีชิ้นที่สำคัญในเมืองถลางอีกอย่างหนึ่ง คือ พระผุดที่วัดพระทอง ตามเรื่องที่ผมสืบได้ว่า เดิมทีมีชายผู้หนึ่งจูงกระบือกลับจากนา มาถึงที่ตรงนั้น รู้สึกเหนื่อยจึงลงนั่งพัก ผูกกระบือไว้กับตอไม้อันหนึ่ง ต่อมากระบือนั้นก็มีอาการเจ็บ ตาเจ้าของจึงรู้สึกว่า ตนเห็นจะกระทำผิดอย่างใดอย่างหนึ่ง  ผีสางเทวดาจึงลงโทษ กลับไปดูที่ตอผูกกระบือ เห็นเป็นยอดแหลมเหมือนยอดรัศมีพระ จึงกระทำสักการบูชาตามสมควร กระบือก็หายไข้ มีคำเล่าต่อไปว่า มีผู้ได้ไปขุดลงไปพบพระเศียรพระ แล้วจึงมีศรัทธาจัดการก่อพระพุทธรูปสวมพระที่ผุดนี้ ก่อด้วยอิฐถือปูน มีแต่พระเศียรกับพระองค์เพียงแค่พระทรวง เพื่อให้ดูเหมือนผุดขึ้นมาจากพื้นดิน ฝีไม้ลายมือที่ทำก็กระนั้นแหละ แต่ต้องชมว่าเขากล้า มีคนน้อยคนที่จะกล้าทำพระเล่นแต่ครึ่งองค์เช่นนั้น เพราะฉะนั้น จึงต้องยอมว่าเป็นของควรดูอย่างหนึ่ง...”   

        นอกจากนี้ยังมีตำนานเกี่ยวกับพระผุดว่า เดิมเป็นพระพุทธรูปมาจากเมืองจีน มีสามองค์ พระผุดเป็นองค์หนึ่งในสามองค์นั้น ซึ่งน่าจะเป็นคติพระพุทธศาสนาฝ่ายมหายานแบบจีน  คือ พระศากยมุนีพุทธเจ้า หรือพระเชกเกียโหม่วหนี่ฮุด เป็นองค์ประธาน องค์ขวาขององค์ประธานคือ พระอมิตาพุทธเจ้า หรือพระออมิถ่อฮุด ส่วนองค์ซ้ายขององค์ประธานคือพระไภษัชยะพุทธเจ้า หรือพระเอียะซือฮุด ทั้งสามองค์เรียกว่า ส่ามปอฮุดโจ้ว

        แต่ถ้าจะนับเอาแบบองค์พระเป็นสีทอง ก็ต้องเป็นพระโพธิสัตว์สามพระองค์ตามคติฝ่ายมหายานเช่นเดียวกัน คือองค์ที่หนึ่งผิวพรรณเหลืองอร่ามดั่งทองคำคือ พระมัญชุศรีโพธิสัตว์ องค์ที่สองสีเหลืองแกมเขียวหรือน้ำตาลอมเทาคือพระอวโลกิเตศวรโพธิสัตว์ และองค์ที่สามสีขาวคือพระเมตรไตรโพธิสัตว์

        เหตุใดจึงมีคตินำเอาพระพุทธเจ้าสามพระองค์ ประดิษฐานเป็นพระประธาน ในวัดพระนางสร้าง ตำบลเทพกระษัตรี และ วัดพระขาวหรือสำนักสงฆ์พระขาว ที่บ้านป่าสัก ตำบลเชิงทะเล ในอำเภอถลาง

        ในปีพ.ศ. ๒๐๘๒ นายเมนเดช ปิ่นโต (Mandez Pinto) ได้เดินทางผ่านเกาะถลาง เขาได้บันทึกไว่ว่า ที่เกาะถลางมีคนจีนอาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก นอกจากชาวโปรตุเกส แขกขาวแขกดำชาวอินเดีย ในสมัยสมเด็จพระเจ้าเสือ พ.ศ. ๒๒๔๓ – ๒๒๖๒ นายอเล็กซานเดอร์ แฮมิลตัน (Alexander Hamilton) เขาได้เดินทางมาเกาะถลาง พบว่ามีผู้ว่าราชการเป็นชาวจีนติดต่อกันหลายคน  

        ระหว่างพ.ศ. ๒๓๑๒ – ๒๓๑๖ สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ได้ทรงส่งนายคางเซ่งหรือคางเส็ง ให้มาเป็นผู้ว่าราชการเมืองถลาง

        เมื่อผู้ว่าราชการเมืองถลางเป็นคนจีนหรือเชื้อสายจีน และพ่อค้าชาวจีนที่ทำมาหากินในเมืองถลาง ที่นับถือพุทธศาสนา จึงได้นำเอาคติแบบมหายาน ด้วยการสร้างพระพุทธรูปสามองค์เป็นพระประธานในโบสถ์ดังกล่าวแล้ว ส่วนสามองค์ที่วัดพระนางสร้างที่เหลือแต่พระเศียร ที่พวกพม่าเผาลอกเอาทองหรือทองสัมฤทธิ์กลับไปนั้น น่าจะนำมาจากกรุงศรีอยุธยา โดยเจ้าเมืองที่เป็นคนจีนที่ได้รับพระราชโองการโปรดเกล้าฯให้มาเป็นเจ้าเมืองถลาง พระพุทธรูปทั้งสามองค์น่าจะลำเลียงใส่เรือสำเภามาประดิษฐานที่วัดพระนางสร้าง เพราะดูลักษณะแล้วเป็นฝีมือสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย และน่าจะเป็นพระพุทธรูปทรงเครื่องด้วย    

        ดังนั้นคติความเชื่อว่า พระผุดเป็นองค์หนึ่งในสามองค์ของชาวจีนในภูเก็ตและใกล้เคียง จึงเป็นดังที่ว่ามานี้

        การสงครามระหว่างเมืองถลางกับพม่า ด้วยเหตุเมืองถลางมีรี้พลประมาณสองพันเศษ แต่ทหารพม่ามีถึงหมื่นสามพันเศษ พม่าล้อมเมืองอยู่ ๒๗ วัน เมืองถลางถูกตีแตกเมื่อวันเสาร์ที่ ๑๓ มกราคม พ.ศ. ๒๓๕๓ (ของไทยยังอยู่พ.ศ. ๒๓๕๒) พม่ากวาดต้อนผู้คนประมาณสามร้อยคน เก็บเอาปืนใหญ่น้อย ดีบุก ทรัพย์สมบัติต่างๆกลับไป แล้วเผาทำลายบ้านเมืองสิ้น แล้วรีบลงเรือที่อ่าวยามูกลับเมือง เพราะเกรงว่ากองทัพไทยจะยกมาช่วย ต่อมาอีกสามเดือนในเดือนพฤษภาคม อะเติงวุนสั่งให้ตอยาโปยกทัพลงมาสร้างเมืองถลางขึ้นใหม่ให้มีคูน้ำล้อมรอบ แต่กองทัพพม่าถูกพายุล้มหายตายไปเหลือเพียงสามร้อยเศษ เข้าใจว่าตอยาโปเป็นคนสั่งให้จุดไฟเผาพระพุทธรูปทั้งสามองค์ที่วัดพระนางสร้างเพื่อลอกเอาทอง ส่วนพระทองที่วัดนาใน จากตำนานกล่าวว่า พม่ารู้ข่าวว่าพระผุดที่ทางวัดเอาปูนขาวพอกพระเกตุไว้นั้นที่แท้คือพระทองคำที่ฝังอยู่ในดิน นายทหารพม่าจึงให้ทหารขุดลงไป ปรากฏว่าเป็นรังมดคันจำนวนมาก กัดทหารพม่าปวดแสบปวดร้อน พม่าพยายามขุดลงไป จนเห็นพระพักตร์ แต่จำนวนมดมีมาก พม่าขุดลงไปถึงพระศอ แต่ทหารพม่าต้องอดอยากด้วยเมืองถลางร้าง ทหารที่ไปซื้อข้าวที่เมืองทวายก็ถูกทหารไทยจับกุม ต่างอดอยากล้มตายลงเป็นจำนวนมาก จนทัพหัวเมืองปักษ์ใต้ยกมาปราบปรามจนหมดสิ้น

        ส่วนพระทองก็คงขุดค้างอยู่แค่พระศอ  ไม่สามารถขุดลึกลงไปได้ วัดนาในถูกทิ้งร้างไปนาน จนมีพระธุดงค์รูปหนึ่งจาริกมาจากจังหวัดสุโขทัย ปักกลดข้างองค์พระผุด ท่านจึงชักชวนชาวบ้านให้ช่วยกันก่อองค์พระให้สูงขึ้นเพียงครึ่งองค์ แล้วสร้างอาคารคร่อมเป็นโบสถ์ ถือเอาพระทองเป็นพระประธานของโบสถ์ ต่อมาได้มีการพัฒนาอาคารเสนาสนะ จนเป็นวัดที่สมบูรณ์  

        พระทองหรือพระผุด จึงเป็นพระศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวเมืองถลางและใกล้เคียงให้ความเคารพนับถือ ส่วนชาวจีนจะพากันมาเซ่นไหว้ในช่วงเทศกาลเป็นประจำ และเป็นส่วนหนึ่งของคำแนะนำการท่องเที่ยวภูเก็ต สำหรับคนเชื้อสายจีน

                :    สมบูรณ์ แก่นตะเคียน   ๗ มิถุนายน ๒๕๕๔