สมัยกรุงธนบุรี

ล่วงมาถึง พ.ศ. ๒๓๑๔ ฟรานซิสไล้ท์ (Captain Francis Light) กัปตันเรือซึ่งเดินทางระหว่างอินเดียกับคาบสมุทรมาลายูได้เสนอให้บริษัท อีสต์อินเดียของอังกฤษยึดเกาะหมาก และเกาะถลางไว้เป็นสถานีการค้าของอังกฤษ เพราะทั้งสองเกาะนี้มีท่าเรือจอดได้ดี เหมาะแก่การค้าขายด้วย เกาะหมากหรือปีนังขณะนั้นเจ้าเมืองไทรบุรีปกครองอยู่ ส่วนเกาะถลางมีเจ้าเมืองถลางปกครองอยู่ กัปตันไลท์หรือพระยาราชกปิตัน ได้ไปตั้งสถานีเป็นตัวแทนของบริษัทอีสต์อินเดียที่เมืองไทรบุรี และได้ติดต่อกับเจ้าเมืองไทยบุรีเพื่อขอที่จัดทำท่าเรือและสถานีการค้า พระยาไทรบุรีได้ตกลงยกดินแดน ตั้งแต่ฝั่งทะเลปากแม่น้ำเคดะห์จนถึงเกาะหมากให้ หากอังกฤษจะช่วยป้องกันมิให้พวกสะลังงอและไทยรุกรานตน กับตันไลท์ได้ติดต่อไปยัง ลอร์ด แฮสติงส์ (Lord Warre Hastings) ผู้อำนวยการบริษัทอีสต์อินเดีย แต่แฮสติงส์ไม่สามารถรับสัญญาดังกล่าวนั้นเรื่องก็จบไป

         ต่อ มากัปตันไลท์ได้เดินทางมาค้าขายอยู่ที่เมืองถลางราว ๙ ปี เขาได้มีจดหมายเล่าเรื่อง   เกาะภูเก็ตไปให้จอร์ช สแตรคตัน เมื่อวันที่ ๑๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๓๒๐ ว่า “เกาะ ภูเก็ตมีท่าเรือกว้างมากทางด้านตะวันตก ปลอดภัยทุกฤดู ดินก็อุดมและอากาศก็ถูกสุขลักษณะ สามารถป้องกันได้โดยอาศัยคนน้อยและได้ดีบุกมาก ภูเก็ตตั้งอยู่อย่างสะดวก สำหรับเรือซึ่งแล่นผ่านช่องแคบไปทางด้านทิศตะวันออกหรือทิศตะวันตกตลอดเวลา มีข้อขัดข้องอย่างเดียวเท่านั้นสำหรับเกาะนี้คือ ไม่มีที่ดินจะหักร้างถางพงได้เพียงพอที่จะปลูกข้าวให้พอกับพลเมือง เพราะว่าพลเมืองได้พบว่า ทำเหมืองดีบุกได้กำไรดีกว่าใช้เวลาทำงานหักร้างถางพงบนที่ดินด้วยตนเอง ซึ่งซื้อข้าวมาจากไทรบุรีและมะริด จะเห็นได้ว่ากัปตันไลท์ มีความปรารถนาอย่างแรงกล้าที่จะได้เกาะนี้ตั้งสถานีการค้าของบริษัท และเขายังได้กล่าวอีกว่า “ภูเก็ตยาว ๔๕ ไมล์ เป็นเกาะที่ดีที่ถูกสุขลักษณะมีท่าเรือหลายแห่งที่เรือจะเข้ามาทำความสะอาด จัดหาไม้และน้ำได้อย่างปลอดภัยทุกฤดู แต่ก็คงใช้เวลาหกหรือเจ็ดปีถางป่า และทำการเพาะปลูกให้ได้อาหารเพียงพอสำหรับกองทัพเรือสักกองหนึ่ง เกาะนี้อุดมด้วยแร่ดีบุกและอาจจะสร้างป้อมปราการ โดยเสียค่าใช้จ่ายเพียงเล็กน้อย พลเมืองที่เบื่อหน่ายที่จะต้องเป็นทาสของประเทศสยาม และต้องการที่จะได้นายใหม่

        ในพ.ศ. ๒๓๒๒ ดร.โคนิก (Dr. Koenig) นักพฤกษาศาสตร์ชาวเดนมาร์กได้เดินทางมาสำรวจพืชและสัตว์บนเกาะนี้ ๒ ครั้ง โดยได้รับความช่วยเหลือจากพระยาราชกปิตัน (Captain Francis Light) เจ้าเมืองปีนัง

      :     สมบูรณ์ แก่นตะเคียน       ๑๕  ธันวาคม  ๒๕๕๒